غزل چهل و دوم حافظ با مصرع «حال دل با تو گفتنم هوس است» شروع می‌شود. این غزل شعری رندانه است. برخی آن را الهی، عرفانی و از عشقی حقیقی می‌دانند و عده‌ای دیگر می‌گویند که آن را در یک رقابت غزلی سروده است و صراحت گفتار و سرفراز بیرون آمدن از کارها نشانه‌ای از سروده شدن غزل در ایام جوانی است. شرح کامل تفسیر و معنی غزل 42 حافظ را در مجله ساتین مد بخوانید.
رفع مسئولیت: فال و طالع‌بینی صرفا جنبه سرگرمی دارد و پیشنهاد نمی‌کنیم مسیر زندگی خود را بر اساس فال انتخاب کنید.متن شعر غزل چهل و دوم حافظ
حال دل با تو گفتنم هوس است
خبر دل شنفتنم هوس است
طمع خام بین که قصه فاش
از رقیبان نهفتنم هوس است
شب قدری چنین عزیز شریف
با تو تا روز خفتنم هوس است
وه که دردانه‌ای چنین نازک
در شب تار سفتنم هوس است
ای صبا امشبم مدد فرمای
که سحرگه شکفتنم هوس است
از برای شرف به نوک مژه
خاک راه تو رفتنم هوس است
همچو حافظ به رغم مدعیان
شعر رندانه گفتنم هوس است
تفسیر و معنی غزل 42 حافظ
حرص و طمع را از زندگی‌ات بیرون بینداز تا در کارهایت پیشرفت کنی. داشتن هوای نفسانی در کارها عاقبت خوشی ندارد، از آن دوری کن. آن مقصودی را که مدت‌هاست به دنبالش می‌گشتی به زودی پیدا خواهی کرد البته هرگز شرف و اعتقاد خود را در این راه صرف مکن و با احتیاط عمل کن.
خیالهای شیرین بسیاری در سر داری در حالیکه خودت خوب می دانی بسیاری از آنها ابدا عملی نمی باشد. با این حال حاضری سخت ترین کارها را برای رسیدن به مقصود انجام دهی ولی بدان که در راه تو مدعیان بسیاری وجود دارند که اگر می خواهی به مقصود برسی باید از آنان پیشی بگیری. به خدا توکل کن و با اطمینان قدم بردار تا پیروز بشوی.
نتیجه تفال شما به غزل 42 حافظ
- خود را در پریشانی و غم، اسیر دیده ای. در حالی که این اندیشه، تنها یک خیال بیشتر نمی باشد. هرچه زودتر خود را از تارهای خیال باطل، رها کن.
- از آشنایان به شما ستمی رسیده که سخت آزرده شده اید. باید بدانید که این نتیجه کم لطفی است که به پدر و مادر خود کرده اید.
- از این فکر، صرف نظر کن که نتیجه ای جز رنج و درد برای شما ندارد. بهتر است حوصله داشته باشی و صبر را پیشه کنی.
- با شخص مهمی به زودی آشنا می شوی و یکی از پیران راه عشق، تو را نصیحت خواهد کرد. حتماً نصیحت او را گوش بده.
- حافظ در بیت آخر صراحتاً می فرماید: به کوری چشم دشمنان آرزو دارم چون حافظ، اشعار رندانه بگویم. یعنی علیرغم مدعیان به سرودن غزلهای مجازی هوسناکم. پس شما به کوری چشم دیگران تلاش و کوشش کنید و توکلتان بر خدا باشد.
- به زودی خبر خوشی و ملاقاتی شادی بخش، خواهی داشت که زندگیت را زیر و رو خواهد کرد و بسیار مهم خواهی شد.
- مژده ای دریافت می کنی که انتظارش را هم نداشتی و عوامل متعددی در انتظار شماست که دست در دست هم می دهد و نیت شما به گونه ای دیگر که در خواب هم تصورش را نمی کردی، بهتر و لذت بخش تر انجام می گیرد.
- انسانی عصبانی، زود رنج، پرکار، سخنگو، مهربان، صادق، تو دل برو، عاشق پیشه ولی گاه مانند ماهی، نرم و لطیف و زمانی مانند شیر، درنده خو که کسی جرات نزدیکی به شما را ندارد.
- او خیلی شما را دوست داد ولی از بس که خودخواه هستی، به بیچاره، مجال و فرصت گفتن، نمی دهی و او از گفتار خود می ترسد.
- اطرافیان شما را دوست دارند و شما ارزش خود را نمی دانید. بهتر است مهربان تر باشی.
- آیا می دانید که برنده از اشتباهات خود درس می گیرد اما بازنده از ترس مرتکب شدن به اشتباه، یاد گرفته که اقدام به هیچ کاری نکند.
- آستین ها را بالا بزنید و مصمانه گام بردارید. او را راهنمایی کنید و قوت قلب او باشید. تا او احساس امنیت کند و پیروز شود.
تعبیر کامل غزل 42 حافظ
حال دل با تو گفتنم هوس است
خبر دل شنفتنم هوس است
آرزو دارم که از حال دل خود با تو سخن گویم و از گرفتاری‌اش در خم گیسوی تو خبر گیرم.
طمع خام بین که قصه فاش
از رقیبان نهفتنم هوس است
ببین خام طمعی تا چه حد است که هوس دارم قصه مشهور عشق و محبت را از مراقبین و نگاهبانان تو پنهان نمایم.
- طمع خام: آرزوی بیهوده و باطل است و صاحب آن را خام‌طمع می‌گویند. در بیت سوم از غزل شماره ۲۵۰ حافظ می‌گوید: «زلف چون عنبر خامش که ببوید هیهات / ای دل خام طمع این هوس از یاد ببر».
- نهفتن: به گفته دکتر حمیدیان به کسر اول درست است، چه اینکه «نـِ» پیشوند به معنای فرود و پایین است در بسیاری واژه‌ها همچون نوشتن و… آمده است. اینکه راز عشق را نمی‌توان نهفت و پنهان کرد. در غزلیات دیگر همچون بیت ششم غزل اول حافظ تکرار شده است:
همه کارم ز خود کامی به بدنامی کشید آخر
نهان کی ماند آن رازی کز او سازند محفل‌ها
شب قدری چنین عزیز شریف
با تو تا روز خفتنم هوس است
در یک همچو شب قدری عزیز و شریف، آرزو دارم که با تو تا صبح بخوابم.
شب قدر: کنایه از شب وصال. برای مطالعه بیشتر درباره شب قدر به معنی بیت اول از غزل شماره ۳۱ حافظ «آن شب قدری که گویند اهل خلوت امشبست» مراجعه کنید.
وه که دردانه‌ای چنین نازک
در شب تار سفتنم هوس است
شگفتا که در این شب تاریک، دلم مرواریدی چنین ظریف را سوراخ کردن و به رشته کشیدن خواهد.
دردانه: مروارید گران‌بها که به تنهایی درون صدف را پر کرده باشد. در بیت سوم از غزل شماره ۳۴۶ حافظ عشق را دردانه می‌نامد:«عشق دردانه‌ست و من غواص و دریا میکده»
برخی شارحان این بیت را و سفتن مروارید را راجع به وقایع شب زفاف می‌دانند.
گروه دوم این‌طور تعبیر می‌کنند: نیکا که هوس دارم غزلی بدین لطافت و نازکی در شب وصل برای تو بسرایم. اینان بیت آخر از غزل سوم حافظ را شاهدی بر این مدعا می‌دانند که دُر سفتن را با غزل گفتن مترادف آورده است:
غزل گفتی و در سفتی بیا و خوش بخوان حافظ
که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را
دسته سوم دُر سفتن را اجتهاد در کسب حکمت و اسرار الهی معنی می‌کنند که فقط با شب‌زنده‌داری آن هم در شب عزیز قدر امکان‌پذیر است.
ای صبا امشبم مدد فرمای
که سحرگه شکفتنم هوس است
ای نسیم بهاری یاری کن که سحرگاه با دل تنگ چون غنچه آرزوی شکفتن با دم شادی‌بخش تو دارم.
طرفداران دیدگاه اروتیک این بیت را در ادامه بیت قبل می‌دانند که داماد به دلیل کامی که در شب زفاف می‌گیرد، در سحرگاه شاد و شکفته می‌شود. همانگونه که باد صبا غنچه را می‌گشاید. طرفداران دیدگاه عرفانی مراد از صبا را فیض رحمانی می‌دانند.
از برای شرف به نوک مژه
خاک راه تو رفتنم هوس است
برای کسب دولت و عزت، آرزو دارم راه‌هایی را که تو در آن قدم زده‌ای با مژه‌گان و اشکِ چشمم آب و جارو نمایم.
عبارت با مژه جارو کردن در ادبیات عارفانه و عاشقانه حافظ تکرار می‌شود، به عنوان مثال بیت سوم از غزل نهم حافظ:
گر چنین جلوه کند مغبچه باده فروش
خاکروب در میخانه کنم مژگان را
همچو حافظ به رغم مدعیان
شعر رندانه گفتنم هوس است
همانند حافظ به ناخواه و ناپسند دشمنان آرزو دارم که شعر رندانه بسرایم.
- برغم مدعیان: برای مطالعه بیشتر به معنی بیت دوم غزل ۲۳ حافظ «به رغم مدعیانی که منع عشق کنند…» مراجعه کنید.
- مدعیان: دکتر حمیدیان مدعیان را «عماد فقیه» شاعر هم‌دوره با حافظ می‌داند که دو غزل همروال این غزل دارد. دلیل این توجیه اینکه حافظ برخلاف میل عماد، غزلی از عماد را که تغزلی متعارف است، به گونه‌ای چشمگیر با مضامین خاص خود جایگزین کرده و نام این کار را شعر رندانه گذاشته است.
- شعر رندانه: شعر دوپهلو که ایهام داشته باشد. شعری که طعن و طنز نیز داشته باشد و شاعر برای خلاص شدن از ایراد گرفتنِ منتقدان، راه بیرون شدی برای خود باز گذاشته تا چنانچه با تقبیح مواجه شد توجیهی برای آن داشته باشد و بتواند راه گم کند.
امیدواریم که از خواندن این غزل لذت و بهره کافی را برده باشید. خوشحال می‌شویم نظرات و خاطرات خود را در مورد غزل چهل و دو حافظ از بخش دیدگاه‌ها با ما به‌اشتراک بگذارید.
